مواد ناریه و مصارف آن در معادن

مارس 19, 2018 Spinel

مواد ناریه و مصارف آن در معادن

تاریخچه مواد منفجره

انسان از ابتدای خلقت به جستجو در طبیعت پرداخته و به مرور به زمین و عناصر مدفون در آن علاقمند شد.

بنا به گواه تاریخ، انسان به مرور زمان توانست به عناصر مختلفی مانند آهن ،‌ طلا ، مس و … دست یافته و از آن برای ساخت ابزار آلات و رفع نیاز استفاده كند.
تا قرن های متمادی برای استخراج این فلزات از سطح زمین از روش های دستی استفاده می شد كه این روش ها بسیار سخت و طاقت فرسا بوده و نتیجه آن هم استخراج عناصر در سطح محدود بود.

با گذشت زمان، انسان متوجه شد كه با گرم كردن سطح سنگ ها و استفاده از آتش و سپس سرد كردن سریع آن (ریختن آب روی سنگ داغ) مقاومت سنگ ها بسیار كم شده و دچار ترك و شكستگی می شود. این روش نیز فقط توانست بخشی از سنگینی كار را كم كند اما باز هم روش مناسبی محسوب نمی شد.

با پیشرفت علوم و سطح تفكرات علمی، انسان موفق به اختراع مواد شیمیایی شده و در این راه بیشترین بهره برداری را برای معدنكاری به عمل آورد.

شکستن سنگ با استفاده از مواد منفجره از ابتدای قرن هفدهم هم زمان با شناسایی باروت شروع شد. در سال 1813 نیترو سلولز توسط T.J Plonze ساخته شد. در سال 1867 آلفرد نوبل برای سهولت حمل نیتروگلیسیرین، آن را جذب دیاتومیت کرد و جسمی پلاستیکی شامل 75 درصد نیتروگلیسیرین به دست آمد . این ماده می تواند تا سه برابر وزن خود نیتروگلیسیرین جذب کند و محصول آن Guhar Dynamite نامیده شد . دینامیت مشتق از کلمه یونانی (dynamis) به معنی نیرو است. در سال 1875 آلفرد نوبل نوعی دینامیت از ژلاتین انفجاری ساخت که مخلوط ژلاتینی متشکل از 92 درصد نیتروگلیسیرین و 8 درصد نیترو سلولز بود که هنوز هم از مواد منفجره قوی صنعتی است. به دنبال آن در سال 1879 از مخلوط کردن نیترات سدیم و سایر مواد به ژلاتین انفجاری مواد منفجره ضعیف تری به دست آمد .

انواع زیادی از مواد منفجره بر این اساس ساخته شده اند. ماده منفجره اکسیژن مایع (لاتکس) در 1895 ساخته شد و نیترات آمونیوم به عنوان ماده منفجره در سال 1867 تولید شد، اما کاربرد مخلوط آن با سوخت مایع به عنوان ماده منفجره صنعتی از سال 1955 میلادی متداول شد. در سال 1920 از ادغام دی نیترو گلیکول به دینامیت ها، از یخ زدن آنها جلوگیری شد. در دهه های 1950 و 1960 مواد منفجره ژله ای و در دهه های 1960 و 1970 مواد منفجره امولیسیون ساخته و به بازار مصرف تحویل شد .

تعاریف:

مواد منفجره چیست؟

ترکیبی شیمیایی یا مخلوط مکانیکی است که در اثر جرقه، ضربه، حرارت یا شعله در مدت کوتاهی تجزیه شده و مقدار زیادی گاز و حرارت تولید می کند و در این راه از : نیتروژن _ هیدروژن _ اکسیژن _ کربن استفاده می كند.

به طور كلی می توان گفت هر ماده سوختنی قابل انفجار است، به شرطی که شرایط ذیل الزاما ایجاد شود:

1- اکسیژن به حد کافی موجود باشد.

2- امکان ترکیب سریع اکسیژن با ماده سوختنی فرهم شود.

انفجار:

تجزیه و سوختن سریع ماده منفجره که منجر به آزاد شدن گاز و حرارت شود.

چگونگی انفجار:

یک فعل و انفعال حرارتی است که تقریبا فوری بوده و مواد تجزیه شده را از یک حالت ناپایدار به یک حالت پایدار می رساند.

هدف از انفجار:

استفاده از انرژی مواد منفجره برای شکستن سنگ های کوچک از سنگ های بزرگ (جدا کردن سنگ های کوچک از توده اصلی).

در یك تقسیم بندی كلی، می توان مواد منفجره را به صورت زیر طبقه بندی كرد:

طبقه بندی مواد منفجره:

1- مواد منفجره هسته ای: موادی که از نطر اتمی فعال بوده و بتواند به راحتی مقدار زیادی سنگ را خرد کند. به طور مثال یک کیلوگرم مواد هسته ای قادر است400 میلیون تن سنگ را خرد كند در حالی که یک کیلوگرم TNT که قوی ترین ماده منفجره مورد استفاده در دنیا است تنها قادر است 12 تن سنگ را خرد كند.

2- مواد منفجره مکانیکی: مواد منفجره مکانیکی به سه دسته تقسیم می شوند:

الف: هیدروکس=در قدیم به علت مسائل ایمنی در معادن ذغالسنگ کار آیی داشته است. در این روش قطر پوکه هم قطر چال بوده و داخل پوکه موادی مانند نیترات سدیم، کلروآمونیوم، اکسید منیزیم و سولفات منیزیم ریخته و با المنت ایجاد تحریک جهت انفجار انجام می شده است که امروزه کاربردی ندارد.

ب : کاردکس: مثل هیدروکس است. مواد داخل پوکه تولید گاز و حرارت می کند، بلکه مواد به کار رفته در استوانه ازدیاد حجم پیدا می کند.

ج: ایردوکس=مواد شیمیایی محرک با هوای فشرده را در چال ها تزرریق كرده و باعث خرد شدن سنگ ها می شود.

3- مواد منفجره شیمیایی: مواد شیمیایی به دو حالت کند سوز با سرعت سوختن زیر 1000 متر در ثانیه و تند سوز با سرعت سوختن بالای 1000 متر در ثانیه وجود دارند.

در ادامه به معرفی بعضی از تركیبات و مواد اصلی كه در ساخت این مواد بكار می روند ، پرداخته خواهد شد.

آشنایی با بعضی از ترکیبات مواد منفجره

آزید (ازتور) سرب

ازتور سرب در اثر شعله منفجر می شود . گرچه سرعت انفجار ازتور سرب از فولمینات جیوه کمتر است و به همین لحاظ قدرت شکنندگی آن نیز کمتر می باشد ، با این حال موارد استفاده از آن بیش از فولمینات جیوه می باشد و این به دلیل پایداری زیاد آن است. در درجه حرارت 80 سانتی گراد بالای صفر اگر به مدت 15 ماه نگهداری شود خواص خود را حفظ می کند در حالی که فولمینات جیوه در این درجه حرارت به مدت 5/1 روز ده درصد خلوص خود را از دست می دهد . بطور کلی بعلل پایداری ، ارزانی و فراوانی در برابر رطوبت هیدرولیز می شود . اسید حاصله با مس ترکیب شده و ازتور مس خیلی حساس بوجود می آید لذا باید از تماس آن با مس جلوگیری کرد .

دی آزو دی نیتروفنل

مثل ازتور سرب در چاشنی ها جای فولمینات جیوه را گرفته است . پایداری آن بیش از فولمینات جیوه و کمتر از ازتور سرب است. طبق آزمایشات انجام شده در محیطی با حرارت 50 درجه سانتی گراد بالای صفر حداقل 30 ماه دوام دارد در حالی که فولمینات جیوه در چنین شرایط 9 ماه پایدار می باشد . بعلاوه درجه حرارت 50 درجه سانتی گراد بالای صفر برای مدت 12 ماه در زیر آب دوام دارد . قدرت منفجر کردن آن از ازتور سرب و فولمینات جیوه بیشتر است .

فولمینات جیوه

برای اولین بار توسط آلفرد نوبل در سال 1861 به عنوان چاشنی نیترو گلیسیرین بکار گرفته شد . مخلوط فولمینات جیوه دارای تعادل اکسیژن منفی است اضافه کردن مواد اکسیژن دار به آن نظیر باروت ، نیترات پتاسیم و کلرات پتاسیم تحت آزمایش قرار گرفت و نتیجه آن شد که مخلوط 80 به20 و 90 به10 فولمینات جیوه و کلرات پتاسیم ( 80% فولمینات جیوه و 20% کلرات پتاسیم ) – مزایای زیر را بر فولمینات جیوه دارد :

قدرت آتش زنه بیشتر ، خردکنندگی بیشتر و ایمنی زیاد در حمل و نقل .

فولمینات نقره

این ماده بعلت قیمت و حساسیت بیش از فولمینات جیوه ، هرگز مصرف تجارتی پیدا نکرده است . بلکه مقداری در کارهای آتشکاری مصرف می شود .

استیفنات سرب

به عنوان خرج آتش زنه مصرف نمی شود به عبارت دیگر خرج چاشنی ها را تشکیل نمی دهد بلکه چون به حرارت حساس است و و در اثر گرمای جریان برق زود آتش می گیرد ، برای آتش زدن ازتور سرب در چاشنی های الکتریکی مصرف می شود .

تتراسن (تترازن)

سهولت انفجار ، حرارت زیاد ناشی از انفجار ، و حجم گازهای تولید شده باعث گردیده اند که تتراسن بعنوان یک ماده منفجره در ساختن چاشنی ها بکار گرفته می شود . در درجه حرارت کمتر از 75 درجه بالای صفر پایدار و 100 درجه بالای صفر تجزیه می شود .

نیترات آمونیوم

نیترات آمونیوم ارزان ترین و ایمن ترین ماده اکسیژن دار می باشد که در ساختمان اغلب مواد منفجره صنعتی و نظامی به عنوان ماده اکسیژن دهنده به کار می رود . بیشترین موارد مصرف آن در ساختن آنفو و مواد منفجره ژله ای می باشد . بعلاوه در ترکیب کود های شیمیایی نیز به مقدار زیاد مصرف می شود .

نیترات آمونیوم دانه ای (پودری) که برای سهولت جریان و مقاومت در مقابل رطوبت ، دانه هایش با موادی خاص پوشیده شده ، بعنوان مواد منفجره مصرف می شود . ماده ای که برای پوشش دانه های نیترات آمونیوم مصرف می شود Keiselguhr به میزان 2تا 3 درصد و یا موادی نظیر سولفنات ها به میزان یک درصد و یا ترکیب هر دو می باشد .

در گرمای معمولی به ضربه حساس نیست . حداقل فاصله لازم برای سقوط وزنه 2 کلیوگرمی به منظور انفجار 100 سانتی متر می باشد . با بالا رفتن درجه حرارت ، این فاصله کاهش می یابد ، به نحوی که در حرارت 150 و 175 درجه سانتی گراد فاصله لازم سقوط وزنه برای انفجار نیترات آمونیوم به ترتیب 70 و 30 سانتی متر است. در درجه حرارت 325 درجه سانتی گراد بالای صفر در عرض 3 ثانیه کاملا منفجر می شود و در حرارت پایین تر تجزیه می شود . نیترات آمونیوم سمی نیست و زمان کار با آن به احتیاط هایی شدید لازم ندارد اما باید توجه داشت که به هر حال بصورت بالقوه ماده منفجره است و اکسید کننده نیز می باشد در بعضی موارد در زمان استفاده ، سوزش ، خارش و اگزمای پوستی مشاهده شده است .

پرکلرات آمونیوم

بعنوان اکسیژن دهنده به کار می رود و حساسیت آن خیلی کم است . در ساختن خرج های پرتابی به کار می رود . مقدار اکسیژن آن 35% بیش از نیترات آمونیوم است و این امر با توجه به قیمت بیشتر موجب کاربردهای مخصوصی برای آن می شود .

نیترو سلولز

نام های دیگر نیترات سلولز است . مقدار ازت یکی از عوامل تعیین کننده خواص نیترو سلولز است نیتروسلولزی که در خرج های پرتابی به کار می رود دارای ازت 12 تا 15/13 درصد است و آن چه که در تهیه ژله انفجاری به کار می رود 11 تا 12 درصد ازت دارد و نیتروسلولز مصرفی در مواد منفجره صنعتی 8 تا 11/5 درصد ازت دارد .

درحال حاضر مواد منفجره نیتروسلولزی در زمره مواد منفجره قوی شناخته می شوند . نیتروسلولز به ضربه ، حرارت و جرقه الکتریکی حساس است لذا حمل آن در مناطق خشک و جایی که احتمال وجود الکتریسیته ساکن باشد خطرناک است و به همین دلیل در آب یا الکل حمل و نقل می شود . نیتروسلولز سمی نیست اما حمام رفتن و تغییر لباس برای کسانی که با آن کار می کنند ضروری است .

نیتروگلیسیرین
به نام های تری نیترات گلیسیریل و یا نیترات گلیسیریل نیز نامیده می شود در گرمای عادی مایع و بی رنگ است . در سال 1846 به وسیله Sorbero تهیه و در سال 1861 به وسیله الفرد نوبل به عنوان ماده منفجره به کار گرفته شد . نیتروگلیسیرین یکی از اجزای اصلی مواد منفجره صنعتی است . در ساختن خرج های پرتابی نیز به کار می رود . مختصری نیز مصرف دارویی دارد . مصرف 0006/0 گرم سبب اتساع شریان ها می شود . در درجه حرارت معمولی فرار نیست و در گرمای 50 درجه سانتی گراد بالای صفر کمی فرار و در 100 درجه کاملا فرار است .

حساسیت آن به ضربه مثل فولمینات جیوه است و با بالا رفتن درجه حرارت ، حساسیت آن نیز افزایش پیدا می کند . در گرمای 4 تا 8 درجه سانتی گراد بالای صفر یخ می بندد . چنانچه نیتروگلیسیرین دارای حباب هوا باشد حساسیتش به ضربه بالا می رود . قدرت خردکنندگی نیتروگلیسیرین بسیار بالا ، معادل پتن و به مراتب بیش از TNT است نیتروگلیسیرین از موادی است که تعادل اکسیژن آن مثبت است. لذا می توان آن را با سایر موادی که احتیاج به اکسیژن دارند مخلوط کرد . نیتروگلیسیرین از راه پوست جذب بدن می شود. بخار آن نیز پس از تنفس وارد خون می گردد و موجب سر درد شدید می شود تماس مکرر با نیتروگلیسیرین برای کارگرانی که با آن کار می کنند عادی می شود . به هر حال خوردن قهوه غلیظ مقداری از سر درد را می کاهد . حمل آن در مقادیر زیاد بسیار خطر ناک است و احتیاط های ویژه ای را نیاز دارد .

گلیکول دی نیترات

یکی از مواد منفجره نادری است که تعادل اکسیژن آن صفر است . قدرت خردکنندگی آن زیاد است در درجه حرارت 22درجه زیر صفر یخ می بندد . برای پایین آوردن درجه انجماد انواع دینامیت ها در ساختمان دینامیت مصرف می شود . چون فراریت آن بیش از نیتروگلیسیرین است بخار بیشتری وارد دستگاه تنفسی می شود و سبب اتساع رگ ها ، و سبب تشدید ضربان قلب و سر درد شدید می گردد .

نیترو استارچ

ماده ای جامد و شکننده شبیه نشاسته است . نیترواستارچ یکی از عوامل مهم تشکیل دهنده مواد منفجره صنعتی است و از آن به جای نیتروگلیسیرین استفاده می شود . این گونه مواد منفجره در مقابل یخ زدگی مقاوم اند و تماس با آن ، سردرد ندارد .

پنتا اریتریتول تترا نیترات

نام های دیگر آن ، پانتریت و نیتروپنتا اریتریت است . به سهولت آتش نمی گیرد . در برابر ضربه خیلی حساس است و برای کم کردن حساسیت به آن پارافین یا دی نیترو تلوئون و تی ان تی اضافه می کنند . مخلوط آن با نسبت های مختلف با تی ان تی را پانتولیت می نامند وزن مخصوص آن 7/1 است .

سیلکونیت

به نام های سیکلوتری متیلن تری نیترامین هگزوژن ، منفجره 4T ، هگزاهیدرو 1و 3 5 تری نیترو تریازین نیز معروف است . به عنوان خرج مبنا در چاشنی ها و یکی از اجزا تشکیل دهنده مواد منفجره صنعتی به کار می رود . خردکنندگی و قدرت RDX به مراتب بیش از تتریل و معادل PETN است . پایداری RDX بیش از PETN و تقریبا معادل TNT است در انبار با حرارت 85 درجه سانتی گراد به مدت 10 ماه و در حرارت 100 درجه سانتی گراد به مدت 100 ساعت خواص خود را حفظ می کند . RDX چندان سمی نیست اما برای کسانی که روزانه با آن سرو کار دارند تغییر لباس و حمام رفتن الزامی است . RDX به سبب پایداری زیاد ، فراوانی و ارزانی مواد اولیه به مقدار زیاد تولید و مصرف می شود .

تری نیتروتولوئن

اسامی دیگر آن عبارتند از تروتیل ، تریتون ، تریتول ، تولئیت ، تریلیت در ساختن مواد منفجره صنعتی ، خرج های پرتابی ، بمب ها ، نارجک و خرج هایی نظیر آماتول و پانتولیت به کار می رود . وزن مخصوص TNT برابر 56/1 می باشد و در صورت فشرده شدن تا 6/1 می رسد . سولفور سدیم ، تی ان تی را تجزیه می کند و مقداری مواد غیر منفجره به وجود می آید و از این خاصیت برای از بین بردن تی ان تی استفاده می شود . یکی از خواص عمده تی ان تی پایداری آن است .

در حرارت 65 درجه سانتی گراد بیش از 20 سال خواص خود را حفظ می کند . و در گرمای 75 درجه سانتی گراد برای مدت شش ماده تغییر نکرده باقی می ماند .

آنفو (A N F O)
آنفو: مخفف كلمه Ammonium Nitarte Fuel Oil بوده و ترکیبی از نیترات آمونیوم با مواد کربن دار مثل گازوئیل به نسبت 5/94% (نیترات) به 5/5% (گازوئیل) است.
طرز تهیه آنفو: به مقدار 5/94% نیترات آمونیوم را در یک ظرف توری شکل ریخته و به آرامی 5/5% گازوئیل به آن اضافه می کنیم و با پاروی چوبی به هم زده می شود. باید نیترات آمونیوم بیش از 5/33% نیترات داشته باشد. اگر بخواهیم آنفوی کمتری درست کنیم به نسبت 17 پیمانه نیترات آمونیوم ، یک پیمانه گازوئیل اضافه می شود. به طوریکه دانه های نیترات فقط چرب شود.
نكاتی مهم در مورد آنفو:
A: اگر دانه های نیترات در گازوئیل اشباع شود، قدرت آنفو کم می شود. همچنین سرعت آن نیز کاهش می یابد و رنگ ته انفجار (غبار حاصله ار انفجار) به صورت زرد لیمویی است. (تولید گاز سمی می کند).
B: اگر به دانه های نیترات گازوئیل کمی برسد، قدرت آنفو و سرعت انفجار کم خواهد شد و رنگ ته انفجار قهوه ای می شود.
C: اگر به دانه های نیترات آمونیوم به اندازه کافی گازوئیل برسد، عمل تجزیه و فعل و انفعالات شیمیایی به درستی انجام شده و رنگ ته انفجار سفید خواهد بود. در اصل تراز اکسیژنی صفر خواهد بود.
در هنگام خرج گذاری با آنفو به علت اصطکاک دانه های نیترات با هوا ، الکتریسیته ساکن تولید می شود ، که اگر نسبت به آن بی دقت باشیم امکان انفجار ناخواسته وجود دارد. همچنین الکتریسیته ساکن ممکن است در شخص خرج گذار حمل شده و یا در ماشین تجمع نماید که حتما باید آنفو تراک دارای زنجیر ارت گیر باشد.
بهترین روش جهت تخلیه الکتریسیته ساکن در بدن در زمان خرج گذاری و كار با مواد ناریه، زدن کف دستها به زمین است سرعت انفجار آنفو حدود 2700 تا 3400 متر بر ثانیه است كه این امر بعلاوه ارزانی و فراوانی ، آن را به یكی از پركاربردترین مواد انفجاری در معادن تبدیل كرده است. آنفو با دو رنگ در بازار قابل مشاهده است: زرد و سفید.
آنفو تولید شده با آمونیاک به رنگ سفید است و اگر با اوره درست شود به رنگ زرد می باشد. آنفویی که به رنگ زرد است زودتر از آنفوی سفید کلوخه می شود ولی ماهیت و عملکرد هردو آنها یکی است.
مشکل اصلی آنفو عدم مقاومت در برابر آب است. بطوریكه در چالهای آب دار عملا بصورت مستقیم قابلیت استفاده نداشته و باید در كیسه های پلاستیكی ریخته شده و اصطلاحا باتوم ساخته شود.

پودر آذر
ترکیبی از TNT و نیترات آمونیوم است. همانند آنفو در مقابل آب مقاوت کمی دارد و سرعت متوسط انفجاری آن 3000 متر برثانیه است و معمولا به صورت فشرده استفاده می شود.
معمولا پودر آذر بصورت فله ای در سنگهای سخت و در کف چالها به عنوان خرج ته چال استفاده می شود.
اسلاری (SLURRY)
این ماده منفجره که از آن بعنوان ماده ژله ای یاد می شود ،در برابر آب مقاوم بوده و سرعت انفجاری خوبی دارد و برای معادن آب دار استفاده می شود. عیب این ماده این است که قدرت پایداری خوبی ندارد ، یعنی در انبار بیش از یکماه در مناطق سردسیر و بیش از دو هفته در مناطق گرمسیر نمی توان نگه داری نمود. سرعت انفجار آن 3500 متر برثانیه می باشد.
در سال های 1950 مخلو ط نیترات آلومنیوم و سوخت در معادن روباز به عنوان ماده منفجره بکار گرفته شد . این تر کیب مخصوصاً از نظر ارزانی بسیار ایده آل بود اما نقایص عمده آن عبارت بودند از : عدم مقاومت در مقابل آب ، وزن مخصوص کم ، قدرت نسبی کم و قطر بحرانی زیاد .
برای جبران این نقایص ، مواد منفجره ژله ای بر اساس آب و نیترات آمونیوم ساخته شده در حالی که اشکالات فوق برطرف شده است . این مواد در محیط مر طوب قابل استفاده اند و ایمنی کار با آن ها بالا می باشد و به دو دسته عمده ژله ای و امو لسیون تقسیم بندی می شوند.مقدارTNT بسته به قطر بحرانی و در جه حرارت محیط کار تغییر می کند . مثلاً برای قطر 3 اینچ در 30 درجه فارنهایت
تر کیب عمومی SLURRY عبارتست از : تی ان تی 25% ، آب 15% ، نیترات آمو نیوم 59% ، صمغ 5/0 تا 1 درصد آلومنیوم به منظور ازدیاد قدرت به آن اضافه می شود . اما اضافه کردن بیش از اندازه آلومنیوم سبب سفت شدن ماده ناریه سیال می شود . از صمغ ماتریکس ژله ای درست می شود و در نتیجه در مقابل آب مقاومت می کند و برای این که ژله فاسد نشود بایستی PH آن ثابت نگاه داشته شود . نیترات آمونیوم و سایر اکسید کننده ها مثل نیترات سدیم ، پر کلرات سدیم و پر کلرات آمونیوم به صورت حل شده و معلق در آب می باشند. سوخت های خنثی مثل گرد ذغال سنگ ، اوره ، گو گرد و هیدرو کربور ها نیز ممکن است به آن اضافه شود. برای کنترل ویسکوزیته اجسامی از قبیل دی کرومات پتاسیم و تترا بورات سدیم اضافه می شود.
وزن مخصوص اسلاری 25/1 الی 15/1 گرم بر سانتی متر مکعب می باشد و در بشکه های 25 کیلوگرمی تهیه و عرضه می شود. مایع آن ژله ای با دانه های قرمز زعفرانی می شود.
نكته مهم در خصوص اسلاری این است كه در زمان استفاده نباید به صورت دوفاز درآمده باشد. اسلاری در 4 تیپ تولید می شود: تیپ 10 – تیپ 20- تیپ 30- تیپ 10A

بوستر
بوستر در لغت به معنای تقویت کننده است. پرایمر مسلح به چاشنی است و اگر بدون چاشنی انداخته شود بوستر نامیده می شود.
بوستر ماده منفجره بسیار قوی است که به شوک حساس است. مقاومت آن در آب زیاد بوده و با فتیله کورتکس 10 گرمی و 12 گرمی و بالاتر به خوبی منفجر می شود.
موارد استفاده از بوستر: در ایران از بوستر برای درست کردن لول فعال یا پرایمر برای چال های با خرج آنفو ، آذر و اسلاری کاربرد دارد. سرعت انفجار آن حدود 7000 متر برثانیه است.
بوسترهای پنتولیت با وزن های 3/1 ، 2/1 ، 1 ، 5/1 و 2 پوند استفاده می شود. (هر پوند=450 گرم)
ترکیبات بوستر: پتن + تتریل + نیترات آمونیوم

باروت
باروت ماده‌ای است که به ‌سرعت می‌سوزد و از همین رو در سلاح‌های گرم به عنوان ماده پیشرانه بکار می‌رود.
باروت از ترکیب ماده‌های پتاسیم نیترات، کربن و سولفور ساخته میشود. باروت میتواند از ذغال وپتاسیم نیترات نیز ساخته شود ولی نه به کیفیتی که با سولفور مخلوط باشد، زیرا ماده سولفور یکی از مواد فرار و بسیار قابل احتراق و انفجار است.
باروت به دو دسته تقسیم میشود:
با قدرت انفجار پایین
با قدرت انفجار فوق‌العاده زیاد
باروت‌ها دو گونه هستند:
باروت سیاه
باروت بی‌دود
باروت سیاه نخستین گونه باروت بود که بدست بشر ساخته شد. اختراع آن را نزدیک به قرن‌های ۷ تا ۹ میلادی به چینی‌ها، مسلمانان و حتی به راجر بیکن(کیمیاگر انگلیسی سدهٔ ۱۳ میلادی) نسبت می‌دهند.
ترکیب باروت در قدیم=گوگرد + گرده ذغال + شوره
ترکیب باروت فعلی=گوگر + کربن + نیترات سدیم (و همچنین آب)+ نیتروسلولز

دینامیت ( Dynamit )
در قدیم به ماده منفجره ای گفته می شد که بصورت فشنگی یا کاتریجی مصرف ، که در داخل آن ماده منفجره نیتروگلیسیرین استفاده شده است. دینامیت ها در انواع و ابعاد مختلفی تولید می شوند که در تمام آنها از نیترو گلیسیرین با درصدهای مختلف استفاده می شود.

مشخصات فنی نیتروگلیسیرین به شرح زیر است:
الف: در آب نامحلول است.
ب: به حالت خالص در د مای 5/13 درجه یخ می زند.
ج: سرعت انفجاری بالا و در حدود 8000 متر بر ثانیه دارد
د: در دمای 200 درجه سانتی گراد بخار یا منفجر می شود. در صورتی که TNT در دمای 90 درجه ذوب و منفجر می شود. (پایداری نیتروگلیسیرین از TNT بیشتر است).
ه: با ضربه منفجر می شود. بطوریکه اگر یک وزنه 2 کیلوگرمی از فاصله 4 سانتی متری روی یک گرم نیتروگلیسیرین سقوط کند ، منفجر خواهد شد.
طرز تهیه نیتروگلیسیرین:
یک ظرف دوجداره فولادی که در بین آنها آب سرد در جریان است و در کنار آن یک منبع آب یخ می باشد که عمل ترکیب اسید سولفوریک و اسید نیتریک با غلظت های بالا در داخل ظرف صورت می گیرد.اسید سولفوریک در این ترکیب نقش حرارت دهند را دارد. ماده بدست آمده نیتروگلیسیرین است. بایستی دقت شود در حین تولید، درجه حرارت محیط افزایش نیابد.
انواع دینامیت های مخصوص (دینامیکس):
1- دینامیت های مخصوص مناطق سردسیر دارای ضد یخ. 2- دینامیت های مخصوص مناطق گرمسیر دارای ضد یخ پائین ( دینیترو گلیکول ). 3- دینامیت های ضدآب یا مقاوم در برابر آب (دینامیت ژلاتین). 4- دینامیت های مخصوص برش و سنگهای ساختمانی (ظریف کاری یا مینیاتوری). 5- دینامیت های مخصوص عملیات لرزه نگاری (ژئوفکس). 6- دینامیت های مخصوص معادن ذغالسنگ (دینامیت ضدگاز یا آنتی گریزو). 7- دینامیت ضد ضربه یا مقاوم برابر ضربات. بطوریکه چالهای افقی با طول بیش از 20 متر توسط هوای فشرده با این دینامیت ها پر می شود.
تفاوت دینامیت معمولی با دینامیت آنتی گریزو:
دینامیت های آنتی گریزو نسبت به دینامیت های معمولی درجه حرارت پائین تری را تولید می کند ، به نحوی که باعث انفجار گرد ذغال و یا گاز متان نخواهد شد. بطوریکه اگر در یک اطاق یک متر مکعب حجم داشته باشیم ، 30 تا 20 گرم گرد ذغال در آن به درجه حرارت 800 الی 700 درجه برسد ، انفجار آن حتمی است. در این مواقع بایستی از دینامیت آنتی گریزو استفاده نمود. همچنین اگر مقدار گاز متان به تنهایی به 6 الی 5 درصد برسد ، در درجه حرارت 650 درجه منفجر می شود که بایستی در این مواقع هم از دینامیت های آنتی گریزو استفاده نمود.
یادآوری: در معادن ذغالسنگ اگر مقدار گاز متان و منواکسیدکربن که توسط گاز سنج (گریزو متر) تعیین شده است بیش از حد مجاز باشد، بایستی کارگران محیط کار را ترک نموده و مسئولین ایمنی نسبت به رقیق نمودن هوا اقدام نمایند.
در صورتی که مقدار گاز متان کمتر از یک دهم درصد باشد اجازه خرج گذاری داده می شود.
در حال حاضر استفاده از دینامیت در معادن و مصارف عمرانی محدود و در بسیاری از موارد منسوخ شده است. حتی در معادن ذغالسنگ نیز از امولایت آنتی گریزو استفاده می شود.
امولایت
امروزه امولایت بعنوان جایگزین دینامیت ها کاربرد بیشتری پیدا کرده است. قطر فشنگ ها از 25 تا 65 میلی متر است.جنس روکش امولایت ها PVC می باشد. در چالهای تونلی بعنوان خرج اصلی نیز استفاده می شود.
عمدتا بعنوان تقویت کننده چال با خرج اصلی آنفو کارآیی دارد. به شوک و موج انفجار حساس بوده و تحریک می شود. با فتیله انفجاری 8 گرمی (بیشتر کورتکس 12 و 10 ) و چاشنی های برقی منفجر می شود. مقاوت در برابر آب بیش از 6 ساعت است.